Elektriğin 138 yıllık hikayesi

‘Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul’da Elektrik’ isimli kitapta, ilk elektriğin 1878’de İstanbul’da kullanılmaya başlandığı, ilk elektrik fabrikasının 1888’de Haliç Tersanesi’nde kurulduğu anlatılıyor .

Elektriğin 138 yıllık hikayesi
25 Ara 2016 11:49:42

Elektriğin İstanbul'a girişi, ilk kullanımı ve yaygınlaşma sürecini ele alan özel bir çalışmaya imza atıldı. Prof. Dr. Vahdettin Engin ve Prof. Dr. Ufuk Gülsoy'un üç yıllık araştırmaları sonucunda ortaya çıkan "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e İstanbul'da Elektrik" isimli 265 sayfalık kitapta arşivlerdeki bilinmeyen belge ve görseller ilk kez gün yüzüne çıkartıldı. Türkiye'de elektriğin 138 yıllık hikayesine ayna tutan kitapta, bugüne kadar az bilinen detaylar aydınlatılırken, Prof. Engin ve Prof. Gülsoy ikilisi İBB ve İETT'nin katkılarıyla hazırlanan çalışma hakkında şu bilgileri verdiler:

OKULDA ELEKTRİK DERSİ

"Öncelikle Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Cumhuriyet Arşivi belgelerinde yer alan bilgilerin tespitini yaptık. Bu arada İETT arşivinden de yararlandık. Tahmin ettiğimiz gibi, arşivlerde süreci ortaya çıkarmamıza yarayacak belgeler mevcuttu.

İstanbul'da elektriğin tarihi, aslında Türkiye'deki elektriğin tarihi. 1888 yılında, İstanbul Haliç Tersanesi bünyesinde bir elektrik fabrikası açılmış ve işletilmeye başlanmıştı. Önemle vurgulanması gereken bir husus da, 1880'li yıllardan itibaren elektriğin bir ders olarak bazı okulların müfredatına girmesiydi."

İşte elektriğin Türkiye topraklarındaki ilk serüveni ve o dönem yaşananlar: "1923-1933 döneminde yapılan elektriklendirme çalışmaları sonucunda öncelikle, İstanbul'un Avrupa yakasındaki önemli merkezler ile nüfus potansiyeli yüksek semtlerde altyapı inşaatları tamamlanarak buralara cereyan verilmiştir. Anadolu yakasında ise elektrik tevziatı çalışmalarına 1925'ten itibaren başlanmış ve zaman içerisinde Üsküdar ve Kadıköy'deki bazı yerlere, aşamalı olarak elektrik verilmeye başlanmıştır.

Aynı tarihlerde, Kadıköy ve civarında da elektriklendirme faaliyetleri sürdürülmüş; Adalar, Maltepe, Kartal ve Pendik elektriklendirilecek yerler kapsamına alınmıştır. 1923-1933 döneminde Avrupa ve Anadolu yakasının elektriği Silahtarağa'dan temin edilmiş; bu amaçla Üsküdar ve Kadıköy tarafına deniz altından kablolar döşenmiştir. 1930 öncesinde şehirde elektrik müşterisi sayısı 50 bini aşmıştır.

'FENERSİZ GEZİLMEZDİ'

Sokakların henüz modern usullerle aydınlatılmadığı dönemlerde geceleri şehirde her taraf karanlık olurdu. Bu sebeple gece sokakta fenersiz gezmek yasaklanmış, herkes fener taşımaya mecbur tutulmuştur. Bu kurala uymayanlar ya cezaevine gönderilir, ya da hamam külhanlarına atılarak sabaha kadar külhanları yakmaya mecbur tutulurdu. Böylece, odun taşımak, külhan ocaklarını temizlemek gibi işleri yaparak sabahleyin üstleri pislik içinde salıverilirlerdi. "

"İstanbul'da sokakların elektriklendirilmesine yönelik olarak tespit edilebilen ilk girişim 1878 yılına aittir. 1888 yılında ise, İstanbul Haliç Tersanesi bünyesinde bir elektrik fabrikası açılmıştır. Bu dönemde şehirde bireysel anlamda elektrik kullanılmış, bunun yanında, ulaşım araçları ve tıbbi aletler elektriğin kullanıldığı alanlar olmuştur. 1910 yılında GANZ firmasına verilen imtiyaz sonucu şehrin genel aydınlatılma süreci başlamış, Silahtarağa'da kurulan elektrik santralından ilk defa olarak 14 Şubat 1914 tarihinde İstanbul'a elektrik verilmiştir. Aynı zamanda, toplumsal hayatın vazgeçilmez bir unsuru olarak, elektrikli tramvaylar da Silahtarağa'dan aldıkları cereyanla İstanbul caddelerinde işlemeye başlamıştır. "

2. ABDÜLHAMİD'İN ELEKTRİKLİ ARABASI

"Elektriğin giderek -az da olsa- kullanılmaya başlanması Padişah II. Abdülhamid'i de konu ile ilgilenmeye itmişti. Mesela padişah Berlin'de yayınlanan bir Alman gazetesinde bazı elektrik aletlerinin resmini görmüş ve bunlar hakkında kendisine bilgi verilmesini istemişti. Abdülhamid bunun da ötesinde bazı elektrikli aletleri kullanma arzusunu da ortaya koymuştu. Nitekim padişah o dönemde Avrupa'da kullanılan bir elektrikli araba siparişi vermiş ve 1889 Mayıs'ında gemi ile İstanbul'a getirilmişti. Bilahare yine padişah için bir de elektrikli sandal sipariş edildi ve 1889 Haziran'ında İstanbul'a ulaştı."

 



0 Yorum

Yorum Yaz