İran, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları olan İngiltere, Fransa ve Almanya’nın talebi üzerine, nükleer müzakerelere yeniden başlama kararı aldı. İran devlet televizyonunun aktardığına göre, taraflar 25 Temmuz Cuma günü İstanbul’da bir araya gelecek.
Toplantıya İran’ı temsilen Dışişleri Bakan Yardımcıları Mecid Tahtrevançi ile Kazım Garibabadi katılacak. E3 olarak bilinen Avrupalı taraflar ise İngiltere, Fransa ve Almanya’nın dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde temsil edilecek.
Hatırlanacağı üzere, aynı aktörler 16 Mayıs’ta yine İstanbul’da bir görüşme gerçekleştirmiş ve ABD ile İran arasındaki doğrudan olmayan temasların gölgesinde müzakerelere devam edilmesi konusunda uzlaşmıştı. Ancak 13 Haziran’da işgalci İsrail’in İran’a yönelik başlattığı saldırılar süreci kesintiye uğratmış, müzakereler askıya alınmıştı.
Tetik Mekanizması Gerilimi
İran tarafı, Avrupa ülkelerinin nükleer anlaşmada yer alan ve “snapback” (tetik mekanizması) olarak adlandırılan maddeyi hayata geçirmesinden ciddi şekilde endişe ediyor. Bu madde, İran’ın yükümlülüklerini ihlal etmesi durumunda Birleşmiş Milletler yaptırımlarının yeniden devreye alınmasını öngörüyor. Söz konusu mekanizmanın süresi ise 18 Ekim 2025'te sona eriyor. Avrupa ülkeleri, bu tarihten önce mekanizmayı aktive etme yoluna gidebilir.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Avrupa taraflarının anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle, bu tür bir adımın hukuki zemininin bulunmadığını savunmuştu.
Nükleer Anlaşmanın Arka Planı
14 Temmuz 2015'te imzalanan nükleer anlaşma, İran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlaması karşılığında uluslararası yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu. Ancak ABD, 2018’de tek taraflı olarak anlaşmadan çekilmiş ve İran’a yönelik ağır yaptırımları yeniden uygulamaya başlamıştı. Avrupalı ülkeler bu karara karşı çıkmalarına rağmen, İran’ın beklediği ekonomik telafiyi sağlayamamıştı.
Bunun üzerine İran, 2019’dan itibaren anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurdu ve yüksek düzeyli uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yöneldi.
