Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarını sürdüren İsrail, sadece yaşayan her bir canlıyı değil, bölgenin tarihini de hedef alıyor. Memlükler döneminden kalma Paşa Sarayı, İsrail güçleri tarafından yıkıldı. Yaklaşık 20 bin tarihi eser yağmalandı. Kültür mirası uzmanları, bu durumu "sistematik bir kültür silme operasyonu" olarak değerlendiriyor.
Saray 700 Yıllık Geçmişe Sahipti
1250-1517 yılları arasında hüküm süren Memlükler tarafından inşa edilen yapı, sekiz asırlık geçmişiyle Gazze'nin en eski simgelerinden biriydi. İçinde Bizans, Roma ve Osmanlı dönemlerine ait eserler sergileniyordu. Kültürel Mirası Koruma Merkezi'nden Hamuda Dehdar, yapının yüzde 70'inden fazlasının tahrip olduğunu söylüyor.
Dehdar, "1994'teki Oslo Anlaşması öncesinde de saray ciddi hasar aldı. Filistin yönetimi daha sonra onarıp müzeye çevirdi" diyor. Şimdi ise moloz yığınına dönen saraydan geriye kalan parçaları kurtarma çalışması sürüyor. Teknik ekipler, primitif ekipmanla enkaz altında kalan tarih izini arıyor.
20 Binden Fazla Eser Kayboldu
Filistin hükümetinin Medya Ofisi Müdürü İsmail es-Sevabite, İsrail'in 316'dan fazla tarihi yapıyı tamamen ya da kısmen yok ettiğini belirtiyor. Sevabite, "Bu, Filistin kimliğini silmeye yönelik planlı bir saldırıdır" ifadesini kullanıyor.
Özellikle Paşa Sarayı Müzesi'ndeki 20 binden fazla nadir eserin kaybolduğunu vurgulayan yetkili, çalınan her parçanın farklı bir tarihî dönemi yansıttığını aktarıyor. Sevabite, "İsrail çekildikten sonra hiçbir eser bulunamadı. Bu, sistematik yağmanın kanıtıdır" diyor.
Sarayın Mimari Özellikleri
Gazze'nin Eski Şehir bölgesindeki Derec Mahallesi'nde yükselen yapı, İslam mimarisinin gelişimine ışık tutuyordu. Çift başlı aslan arması taşıyan ana kapısı, Memlük felsefesini yansıtıyordu. Avluyu çevreleyen iki blok hâlindeki saray, yıldız rozetleri ve kemerli geçişleriyle dikkat çekiyordu.
Turizm ve Eski Eserler Bakanlığı'nın 2022 tarihli rehberine göre, yapı 2005, 2010 ve 2014'te Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı desteğiyle restore edildi. Son olarak devlet müzesi olarak hizmet veriyordu. Ancak İsrail güçlerinin baskını ve ardından gelen yıkım, tüm bu mirası yok etti.
Tarih Boyunca Farklı İsimler Aldı
Memlükler döneminde "Dares-Saade" adını taşıyan yapı, Osmanlı'da "Kasr-ı Rıdvan" olarak anıldı. 1799'da Napolyon'un Gazze'ye düzenlediği sefer sırasında Fransızlar sarayı karargâh yaptı. Bu nedenle halk, bölgeye "Napolyon Kalesi" dedi.
1918'deki İngiliz işgalinden sonra polis merkezi olarak kullanılan yapı, 1959-1967 arasında Mısır idaresindeyken "Prenses Feryal Okulu"na ev sahipliği yaptı. 1952 devriminin ardından okulun adı "Zehra Kız Lisesi" olarak değiştirildi. Tüm bu kimlikler, İsrail saldırısıyla birlikte tarihe karıştı.
