Fas’ta ABD Afrika Komutanlığı ile ortak gerçekleştirilen yıllık “African Lion” askeri tatbikatı, bu yıl işgalci İsrail’in açık katılımıyla düzenlendi. Tatbikat sırasında İsrail askerlerinin sahada görüntülenmesi ve işgalciye ait bayrakların Fas topraklarında dalgalanması, kamuoyunda büyük öfkeye yol açtı.
40’tan fazla ülkenin yer aldığı tatbikatta 10 binden fazla asker görev aldı. İşgalci İsrail bu tatbikata üçüncü kez katılmış olsa da, geçen yıl Gazze’ye yönelik saldırılar nedeniyle bu katılım kamuoyundan gizlenmişti. Bu yıl ise İsrail’in varlığı tüm açıklığıyla sergilendi.
“Katliam suçlusu birlik Fas’ta boy gösterdi”
Sosyal medyada özellikle Golani Tugayı’na ait bayrakların görülmesi yoğun tepki topladı. Bu birlik, Mart 2024’te Gazze’de 15 Filistinli sağlık çalışanının katledilmesiyle suçlanıyor. Birleşmiş Milletler Filistin Özel Raportörü Francesca Albanese, Fas hükümetine çağrıda bulunarak, uluslararası hukuku uygulamasını ve suçlara karışan İsrailli askerleri tutuklamasını istedi.
Halktan net mesaj: Filistin yalnız değildir
Fas halkı ise her fırsatta Filistin’e desteğini sürdürüyor. Son iki yılda düzenlenen protestolar ve geçtiğimiz ay Tanca Limanı’ndaki işçilerin İsrail’e parça taşıyan gemiyi yüklemeyi reddetmesi bu duruşun en somut örneklerinden biri oldu.
Normalleşme süreci sorgulanıyor
Fas ile işgalci İsrail arasında 2020 yılında ABD arabuluculuğunda başlatılan normalleşme süreci, halk nezdinde geniş kabul görmedi. ABD bu süreçte Fas’ın Batı Sahra üzerindeki egemenliğini tanımıştı. Ancak yapılan kamuoyu yoklamalarına göre, 2022 yılında yüzde 31 olan normalleşme desteği, 2023 ve 2024’te yüzde 13’e kadar düştü.
Tüm bu rahatsızlığa rağmen iki ülke arasındaki ticaret hacmi artış gösteriyor. 2023 yılında 116,7 milyon dolara ulaşan ticaret, bir önceki yılın iki katı seviyesine çıkmış durumda.
Casusluk ve silah anlaşmaları bölgesel gerilimi artırıyor
İşgalci İsrail ile Fas arasındaki iş birliği yalnızca ekonomiyle sınırlı değil. Fas yönetiminin İsrail’den aldığı Pegasus casus yazılımını aktivistleri ve gazetecileri takip etmekte kullandığı ortaya çıktı. Ayrıca 1 milyar dolarlık bir İsrail yapımı casus uydu alımı için de hazırlıklar sürüyor.
Bu gelişmeler, özellikle Batı Sahra meselesi yüzünden Fas ile diplomatik ilişkilerini koparan Cezayir’in tepkisini çekiyor. Cezayir, işgalci İsrail’in varlığını gerekçe göstererek bu yılki tatbikatı boykot etti. Uzmanlara göre, bu tavır bölgesel dengeleri daha da hassas hale getirebilir.
Derinleşen ilişkiler, büyüyen tepki
Fas ile işgalci İsrail arasındaki askeri ilişkilerin geçmişi 1960’lara kadar uzanıyor. Kral II. Hasan’ın 1967’deki Altı Gün Savaşı sırasında İsrail’e Arap ülkeleri hakkında bilgi aktardığı biliniyor.
Bugün gelinen noktada, halkın tüm tepkilerine rağmen Rabat yönetimi işgalci İsrail ile ilişkilerini derinleştirmeye devam ediyor. Ancak uzmanlar, bu tutumun Fas’ın iç siyasetinde ve bölgesel konumunda ciddi sarsıntılara yol açabileceğini belirtiyor.
