Aliya İzzetbegoviç Kimdir?
Bosna Hersek’in ilk cumhurbaşkanı olan Müslüman düşünür ve yazar Aliya İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925 tarihinde Bosna-Hersek’teki Bosanski Şamats şehrinde dünyaya geldi. Geçimini ticaret ile sağlayan Aliya’nın babası Mustafa, çocuklarına iyi bir gelecek sağlama amacıyla, oğlu henüz iki yaşında iken ailesini Saraybosna’ya götürdü. İlk dini eğitimini ailesinden ve özellikle de annesinden alan Aliya, Saraybosna’nın itibarlı okullarından olan Birinci Erkek Lisesi’ne başladı. Aliya İzzetbegoviç Lise eğitimi devam ederken komünistlerin propagandalarından etkilendi, gençlik yıllarının verdiği coşkuyla toplumsal hak-haksızlık problemleriyle Allah’a olan inancı arasında kararsız kaldı. Batı felsefesine ait kitapların etkisiyle bir inanç sarsıntısı yaşadıysa da dinle alâkası hiçbir zaman tamamen kopmadı, kendiliğinden var olan bir kâinat ona her zaman anlamsız göründü. Aliya’nın bu kimlik arayışı fazla uzun sürmedi ve İslâmî kimliği gençlik yıllarına yön veren temel unsur haline geldi.
Aliya lise ikinci sınıfta iken Genç Müslümanlar Derneği’ne üye oldu ve derneğin faaliyetlerinde aktif rol oynadı. II. Dünya Savaşı sırasında Bosna-Hersek,1941 yılında kurulan Bağımsız Hırvatistan Cumhuriyeti’nin bir parçası haline geldi. Bu durumun doğurduğu yeni sorunlar nedeniyle Aliya’nın da aralarında bulunduğu genç Müslümanlar, Saraybosnalı Mehmet Hanciç’in liderliğini yaptığı el-Hidâye Derneği’ne katılmak zorunda kaldılar. Hırvatlar tarafından askere alınmak istenen Aliya İzzetbegoviç, Saraybosna’dan kaçarak Gradaçaç’a gitti. 1945 senesinde Partizan ordusu Saraybosna’yı ele geçirdiğinde geri döndü; ancak bu defa Sırplar tarafından askere alındı. Partizanların Müslümanları tutuklamaya başladığı dönemde, askerliğini tamamlamak üzere olan Aliya, daha önceki İslâmî faaliyetleri nedeniyle 1 Mart 1946’da on dört arkadaşıyla birlikte tutuklanarak hapse atıldı. Üç yıl hapis hayatı yaşıysan Aliya, hapisten çıkınca Halide Hanım’la evlendi ve başlamış olduğu üniversite öğrenimini bitirmeye çalıştı. Başlamış olduğu ziraat fakültesini yarım bırakıp hukuk fakültesine geçti ve 1956’da hukuk fakültesinden mezun oldu. Çeşitli kurumlarda hukuk danışmanlığı yaptı.
Bilge Kral lakabıyla hafızalara kazınan Aliya İzzetbegoviç, komünist rejimin engellemelerine rağmen görüşlerini kaleme alıp, eserler vermeye çalıştı. İlmi, entelektüel birikimi, karakteri ve Müslüman kimliğini yansıtan görüşleriyle kısa sürede çok ilgi gördü. 1970 yılında bir grup arkadaşıyla beraber kaleme alıp yayımladığı “İslâm Deklarasyonu” başlıklı metin ülke içinde ve dışında geniş kitlelerde yankı uyandırdı.
1980’de Tito’nun ölümünden sonra Yugoslavya’daki şartlar giderek zorlaştı ve ağırlaştı. 1983 yılında “Saraybosna süreci” olarak bilinen dönemde Aliya İzzetbegoviç tekrardan tutuklandı. 14 yıl hapis cezasına çarptırılan Aliya İzzetbegoviç, Foça Hapishanesi’ne atıldı. 1987 senesinde Aliya İzzetbegoviç’e siyasi faaliyetlerde bulunmaması, af dilemesi karşısında serbest bırakılacağına dair bir teklif götürüldü. Düşüncelerinden taviz vermeyen Aliya, bu teklifi reddetti. Çeşitli Dünya devletlerinin baskıları sonucu 25 Kasım 1988’de serbest bırakıldı.
Aliya İzzetbegoviç 1990 senesinde daha önceden beraber faaliyet yaptıkları Genç Müslümanlar hareketinden arkadaşlarıyla Demokratik Eylem Partisi’ni kurdu. Partiyi Müslümanların aktif olduğu bölgelerde örgütlemeye ve güçlendirmeye çalıştı. İzzetbegoviç, Yugoslavya’nın bölünme sürecinde siyasete girerek 5 Aralık 1990’da yapılan seçimleri kazandı. Bosna-Hersek’in ilk cumhurbaşkanı oldu. 1 Mart 1992’de gerçekleşen referandumla Bosna-Hersek bağımsızlığını ilân etti. Ancak Aliya, ülkesi Sırplar’ın işgaline uğrayınca dirayetli ve temkinli bir siyaset izleyip silâhlı çatışmaları bitirmeye çalıştı. Bu uğraşısı sonucunda üç yıl süren savaş, 14 Aralık 1995 yılında Dayton Antlaşmasıyla son buldu ve Bosna-Hersek bağımsız bir devlet olarak tanındı.
Aliya İzzetbegoviç’in Eserleri Nelerdir?
Aliya İzzetbegoviç uzun süren ilim ve fikir hayatının ardından geriye "Doğu ve Batı Arasında İslam", "İslam Deklarasyonu", "Özgürlüğe Kaçışım", "Tarihe Tanıklığım" ve "Köle Olmayacağız" adında eserler bıraktı.
Aliya İzzetbegoviç Nerede, Nasıl Vefat Etti, Kabri Şu An Nerededir?
1996 senesinde seçimlerde tekrar cumhurbaşkanı seçilen Aliya İzzetbegoviç 2000 yılı Haziran’ında görev süresi tamamlanmadan devlet başkanlığından çekildi ve 19 Ekim 2003’te vefat etti. Kendi isteği üzerine Aliya, Saraybosna’daki Kovaçi Şehitliği’nde kendisi için hazırlanan mezara defnedildi.
Aliya İzzetbegoviç Mezar Taşında Ne Yazmaktadır?
Merhum Aliya’nın mezar taşında, “Her şeye kadir olan Allah’a yemin ederim ki köle olmayacağız” cümlesi yazmaktadır.
Aliya İzzetbegoviç’in Tarihe Geçen Sözleri Nelerdir?
Hayvanlar açken tehlikeli olur. İnsanlarsa tokken tehlikeli oluyorlar.
Bizi toprağa gömdüler fakat tohum olduğumuzu bilmiyorlardı.
Ve her şey bittiğinde, hatırlayacağımız şey; düşmanlarımızın sözleri değil, dostlarımızın sessizliği olacaktır.
Yeryüzünün öğretmeni olabilmek için gökyüzünün öğrencisi olmak lazım.
Savaşta büyük zulme uğradınız. Zalimleri affedip affetmemekte serbestsiniz. Ne yaparsanız yapın ama soykırımı unutmayın. Çünkü unutulan soykırım tekrarlanır.
Biz ölüyoruz ama onlar da kazanmıyorlar…
Din hurafeleri yok etmezse, hurafeler dini yok eder.
Ölmeye hazır olan insanlar, ölmeye hazır olmayanlara karşı galip gelirler.
